Boeiende boosheid

Ze zijn talrijk, en ze lijken onstuitbaar: de kiezers die de laatste maanden de coalitiepartijen laten vallen. Ze vluchten naar de vertrouwde gezichten in de oppositie – Roemer, Pechtold, Buma – én naar de nieuwkomer in de Kamer: Henk Krol. De ouderenpartij scoort de laatste weken record na record: 17 zetels bij Maurice, 19 in onze eigen Intomart-peiling De Stemming en maar liefst 24 bij TNS Nipo. Maar het eerlijke verhaal is: wat zégt zo’n peiling? We bevinden ons immers in een electoraal niemandsland met de dichtstbijzijnde verkiezingen mijlenver weg.

Snelle stijgers

Het komt wel vaker voor dat partijen binnen enkele weken een enorme stijging doormaken, weet ook PvdA-leider Diederik Samsom nog goed. Binnen enkele weken steeg hij van zo’n 16 naar 38 zetels. Maar, dat was in verkiezingstijd. Buiten ‘het seizoen’ is het vrij bijzonder, laat staan dat partijen vanuit het niets naar dubbele cijfers stijgen. Er zijn natuurlijk Fortuyn, en Wilders. Maar de meest opvallende stijger was misschien wel Rita Verdonk – zij zet wat dat betreft Krol nog wel in de schaduw: op 17 oktober 2007 richtte ze officieel ‘Trots op Nederland’ op, en een dag later peilde TNS Nipo haar potentie op 29 zetels.

Relativering

Het is natuurlijk niet helemaal eerlijk om 50Plus te vergelijken met TON - de beweging van Verdonk had geen leden, hele andere ideeën en trok ook andere kiezersgroepen (namelijk vooral kiezers van VVD en PVV). Ik bedoel het als relativering: de beweging kwam voort uit ontevredenheid, en twee jaar later was TON verdwenen uit de peilingen.

Hoe houdbaar is deze winst van de 50Plussers? Die vraag is niet te beantwoorden zonder de toekomst te voorspellen, en dat kunnen we niet. Maar De Stemming van deze maand geeft wel een duidelijk signaal als je kijkt naar de zekerheid van kiezers.

De SP en 50Plus

In de cijfers die we krijgen van Intomart GfK is namelijk een duidelijk verschil te zien tussen twee kiezersgroepen die weglopen bij de Partij van de Arbeid. Sinds de verkiezingen heeft de partij van Samsom 4 zetels verloren aan de SP, en vier ook 50Plus.

We vragen kiezers om niet één, maar vijf stemmen te verdelen. Ze kunnen die allemaal op één partij zetten, of verdelen als ze twijfelen tussen meerdere partijen. En wat valt op? Van de groep kiezers die overloopt naar de SP is ruim een derde (36 procent) zeker van zijn keuze voor die partij. De rest twijfelt nog tussen meerdere partijen. Hoe anders is de groep die overloopt naar 50Plus. Een ruime meerderheid van 63 procent twijfelt niet over de keuze voor Krols partij, maar is daar zelfs zeker van.

Zekerheid zeker?

Betekent die ‘zekere zekerheid’ dat ze de eerstvolgende Kamerverkiezingen in 2016 op 50Plus gaan stemmen? Natuurlijk niet. Maar het geeft volgens mij wel aan dat ze een switch maken die heel resoluut is: de PvdA bestáát ineens niet meer. De partij krijgt immers van hun vijf stemmen er niet eens één. De beweging wordt dus resoluut gemaakt, uit woede over het beleid dat Samsom en Rutte samen hebben uitgestippeld. Onze onderzoeken onder de achterban van 50Plus en de PvdA wijzen dat duidelijk uit. Het is het huidige regeringsbeleid dat juist die grote groep oudere, niet-allerrijkste kiezers raakt die de een belangrijk deel vormen van de PvdA-achterban. Boos, voor hun gevoel verraden, wenden velen zich tot  Roemer en Krol.

Boosheid

Hoe lang blijft die boosheid bestaan? Tja. Samsom zal zich nu nog niet druk maken, zonder verkiezingen aan de horizon. Pas vanaf september 2013 zullen voorzichtig de eerste campagnebewegingen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 plaatsvinden. Hij heeft dus nog maanden de tijd om de oudere weer aan zich te binden. Maar het worden waarschijnlijk geen rustige maanden – nieuwe bezuinigingen kondigen zich al aan. Boosheid is een boeiende drijfveer.